Harfiyat ve Nakliyat İşleri
Kazı , Hafriyat ve Nakli işleri / Hafriyat Nedir / İstanbul Avrupa Yakası Hafriyat
Yapıya başlamanın temel yasası kazı işleri ile başlar. Zemin üzerindeki fazla toprağın kazılarak alınması işlemine kazı denir. Sözlük anlamı olarak ise kazı; “1.Toprağı kazma işi, hafriyat. 2.kazılan yer.”dir
Kazıya başlamadan önce harita mühendisleri binanın yapılacağı arazinin plankotesini alır. Arazi plankotesi, binanın projesine uygun yapılması ve kazı esnasında artacak hafriyat miktarının belirlenmesinde son derece önemlidir. Kazıdan önce kazı yapılacak olan arazinin plankotesi yapılmış şev boyutları belirtilmiş kazı planı kontrole onaylattırılmalıdır. Kazı yapılacak bölgeden herhangi bir yeraltı şebekesinin geçme ihtimali göz önüne alınmalı kazı esnasında bu bölgelere zarar verilebileceği düşünülerek ilgili idarelerden kazı yapılacak bölgelerdeki mevcut şebekeler hakkındı bilgiler kontrol edilmelidir. Kazı yapılacak yerlerin etrafında yerin bölgesel niteliğine göre güvenlik şeritleri (ahşap perde, tel çit, saç çit vs.) oluşturulur ve tüm iş güvenliği önlemleri alınır. Kazıdan çıkan malzemenin geri dolguda kullanılıp kullanılamayacağı, yol, yer ve trafik şartlarına göre geçici depoya gidip gitmeyeceği, gidecekse geçici depo yerlerinin belirlenmesi, dolgu yerine gidecek güzergâhın tespiti, gerekli resmi kurumlardan alınacak izin, sözleşme şartlarına göre sabit mesafeler belirlenmemişse kontrol teşkilatı ile birlikte mesafe zaptı gibi işlemler yapılır.
Kazı ve yükleme boşaltma bölgelerindeki havai hatların (elektrik, telefon vs.) yükleme ve boşaltma işlemleri esnasında ekskavatör, kepçe, kamyon gibi iş makineleri tarafından zarar görmemesi için gerekli önlemler alınır.
Yapılacak olan kazının şevli mi yoksa şevsiz mi olacağı, şevli ise şevin eğimi, zeminin cinsine, kazının derinliğine bağlı olarak idare tarafından tespit edilir veya daha önceden eğer çıkartılmışsa en kesitlerden alınır, mevcut bilgilere ulaşılamazsa bu bilgiler için gerekli çalışmalar yapılır.
Kazı derinliği zemin durumuna göre tanzim edilir. Derinliğin tehlike arz ettiği bölgelerde belli yüksekliklerde palyeler bırakılarak kazı yapılır. Kazısı bittikten sonra bu alana daha sonra ekskavatör, kepçe kamyon gibi araç girme durumu olan kazılar için araçların rahat ve tehlikesiz giriş çıkış yapabilmeleri sağlamak için kazıya başlamadan önce kazı planı yapılır. Kazı nihai kotunun projede belirtilen kotta olmasına özellikle dikkat edilir. Aksi takdirde fazla yapılan kazılarda, fazla geri dolgu gibi zaman ve maliyet kaybı doğacaktır.
Derin kazılarda kazı yanlarının çökmemesi için iksa ya da yeterli eğimde şev gibi önlemler alınmalıdır. Ayrıca aşağıya malzeme, ekipman ve de özellikle insan düşmemesi için de önlem alınması, tehlikeli bölgenin uyarıcı renkli şeritlerle belirtilmesi şarttır. Eğer dar derin bir kazı yapılıyorsa karşılıklı kalın koruyucu kereste kullanılarak istinat iksası yapılmalıdır.
Kazı İçin Zemin Türleri
Yukarıda yoğunlukları verilen zemin türlerinin tanımları ve yapıları şu şekildedir:
Toprak Zeminler
Yumuşak Toprak
Kazma ve kürekle kazılıp, taşıtlara, kamyonlara yüklenebilecek yumuşaklıktaki toprak zemine yumuşak toprak denir. Kaya ve küsküden başka her cins toprak bu gruba girer.
Sert Toprak
Kazmanın yassı ve ara sıra sivri ucu ile kazılan toprak kumlu kil, gevşek kil, killi kum, çakıllı kürekle atılabilen taşlı toprak ve benzeri zeminlere sert toprak zeminler adı verilir.
Küskülük Zeminler
Kazma ve küskü yardımıyla kazılıp kürekle veya tırmıkla kamyonlara yüklenebilen zeminlerdir.
Yumuşak Küskülük
Kazmanın sivri ucu ve ara sıra küskü, kama ve tokmak ile kazılan toprak, sert kil, yumuşak marn, sıkışık grave, parçalanıp el ile atılabilen (0.100m3 büyüklükte) her cins blok taşlar, kazı güçlüğü benzerliğinden dolayı çamur vb zeminler yumuşak küskülük zeminlerdir.
Sert Küskülük
Kazmanın sivri ucu, küskü kama, tokmak ve kırıcı tabanca ile kazılan çürük çatlamış kaya, çürük ve yumuşak grave, şist, taşlanmış marn, taşlanmış kil, 0,100- 0,400 m3 büyüklükte parçalanıp el ile atılabilen her cins blok taşlar vb zeminlerdir.
Kaya Zeminler
Patlayıcı madde kullanılarak parçalanan ve gerekirse bu parçalardan taş olarak faydalanılabilinen zeminlere kaya zeminler adı verilir. Kayada sertlik, malzeme yüzeyinin kalıcı şekil değiştirme yapmaya karşı mukavemetini belirten mekanik özelliğidir. Hangi taş diğerini çiziyorsa çizen taş diğerine göre serttir. Hangi taş diğerini çizemiyorsa fakat üzerine kurşun kalem veya tebeşir tozu gibi yazı bırakıyorsa o yumuşaktır.
Yumuşak Kaya
Küskü, ekskavatör, kırıcı tabanca ve patlayıcı madde kullanılarak kazılan tabakalaşmış kalker, marnlı kalker, şist, gre, gevşek konglomera, alçı taşı, volkanik tüfler, 0.400m3 den büyük ayrı cins blok taşlar vb zeminler yumuşak kaya olarak adlandırılır.
Sert Kaya
Patlayıcı madde kullanılarak, ekskavatör kırıcı tabanca ile parçalanıp sökülen kalın dört tabaka kitle halinde sert gre, kesif kalker, andezit, trakit, bazalt tüfleri, mermer, 0.400 m3 den büyük aynı cins blok taşları vb zeminlerdir.
Çok Sert Kaya
Fazla miktarda patlayıcı madde kullanılarak atılan, ekskavatör, kepçe, kırıcı tabanca ile parçalanıp sökülen granit vb bazalt, porfir, kuvars 0.400 m3 den büyük ayrı blok taşları vb zeminlerdir.
Batak ve Balçık Zeminler
Su muhtevası yüksek olan ve bu suyu kola bırakmayan yapışkan kıvamdaki zeminler batak ve balçık zeminler olarak adlandırılır.
Kazı Türleri
Ansiklopedik Mimarlık Terimleri Sözlüğünde kazı; “Düzleme kazısı, temel üstü ve bodrum kazısı, temel kazısı olmak üzere üç gruba ayırmaktadır ”
Tesviye Kazısı
Temel üstünde, arsanın en düşük noktasına kadar her tarafının kazılıp bu kotta düzgün bir satıh elde edilmesine tesviye kazısı denir.
Temel Üstü Kazısı
Tesviye Kotu ile temel üst kotu arasında yapılacak iki metreden daha geniş temel üstü ve bodrum kazılarına temel üstü kazısı adı verilmektedir.
Temel Kazıları
Temel üstü veya bodrum katı altında yapılan iki metreden dar her türlü temel kazılarıdır.